معضل کاغذ و گرانی آن مشکلی نبود که از کسی پوشیده باشد اما این کمبود بنا به دلایل نا‌مشخصی چندان مورد توجه برخی مسئولان قرار نگرفت. تأکید بر مسئولان ذی‌ربط در روزهای پایانی دولت دهم برای رفع معضل گرانی و کمبود کاغذ، به منزله آب در هاون کوبیدن بود.
به دنبال نوسانات ارزی که از نیمه دوم سال گذشته قیمت‌ها را در بازار تحت الشعاع قرار داد، تولید و واردات کاغذ به عنوان خمیرمایه اصلی حوزه‌های فرهنگی از جمله نشر و مطبوعات، با چالش‌های جدیدی روبرو شد. چالش‌هایی که بیش از هر چیز، مطبوعات به ویژه روزنامه‌های مستقل را در تأمین کاغذ با مشکلات جدی مواجه ساخت.
سال گذشته با شتاب گرفتن نرخ رو به رشد دلار در بازار، واردات کاغذ با تنزل قابل ملاحظه‌ای روبرو شد، این در حالی بود که همزمان تولید داخلی این محصول نیز کاهش یافت. در همان زمان انتقادات گسترده‌ای از سوی فعالان مطبوعاتی برای تامین کاغذ به دولت ارائه شد اما نه تنها این انتقادات راه به جایی نبرد، بلکه با تداوم روند شکل گرفته، این روزها کاغذ روزنامه در بازار به کالایی نایاب تبدیل شده است.
نگرانی مربوط به کمبود کاغذ در بازار فقط به فعالان حوزه مطبوعات محدود نشد، چرا که به تبع بروز این مشکل، برخی از مراجع تقلید نیز به انتقاد از این مسئله پرداختند. در این خصوص چندی پیش، آیت الله ناصر مکارم شیرازی در جلسه شورای اداری استان قم که در مدرسه امیرالمومنین(ع) برگزار شده بود، با انتقاد از افزایش شدید قیمت کاغذ، خدمات حوزه‌های علمیه به نظام را مورد توجه قرار داد و گفت: حوزه علمیه بسیاری از ائمه جمعه، مسئولین عقیدتی و سیاسی، اساتید دانشگاه و قضات را برای نظام تربیت می‌کند و ریالی هزینه دریافت نمی‌کند.
با توجه به میزان پایین تولید داخلی کاغذ، بخش قابل ملاحظه‌ای از کاغذ مورد نیاز از طریق واردات تامین می‌شود. بیشترین واردات کاغذ روزنامه ای کشور، از چین، روسیه و کره جنوبی وارد ایران می‌شد که طی ماه‌های اخیر میزان واردات این محصول از مبداهای فوق کاهش یافته است.
این روزها کاغذ برای ناشران به کالایی نایاب تبدیل شده است. تخصیص نیافتن ارز با نرخ مرجع به مواد اولیه مورد نیاز در این بخش، افزایش قیمت مواد اولیه، تغییر در مناسبات تجاری، اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، کمبود چوب و آخال مورد نیاز برای تولید و… از جمله دلایلی است که بحران کاغذ را به وجود آورده است.
در ماه‌های پایانی سال گذشته مدیران مسئول 23 روزنامه سراسری در نامه‌ای سرگشاده به رئیس جمهور تأکید کردند که اگر برای اقتصاد مطبوعات چاره اندیشی نشود این روزنامه‌ها به طورکامل ورشکسته و انتشار آنها متوقف خواهد شد.
در این باره، تقی‌پور بخش، مدیرعامل روزنامه رسالت با بیان اینکه بسیاری از مطبوعات هم‌اکنون در زمینه اقتصادی خودکفا نیستند، گفت: در صورتی که یارانه مطبوعات حذف شود بسیاری از روزنامه‌ها و مجلات به سمت تعطیلی کشیده می‌شوند.
وی با بیان اینکه بسیاری از مطبوعات هم‌اکنون در زمینه اقتصادی خودکفا نیستند، افزود: حذف یارانه مطبوعات به رسالت معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد باز می‌گردد.
این فعال رسانه‌ای بیان داشت: بسیاری از درآمدهای روزنامه‌ها به لحاظ تصمیماتی که دولت گرفته به برخی از روزنامه‌ها محدود شده است.
علی اصغر محکی، کارشناس علوم ارتباطات اظهار داشت: لازم است مشکلات و چالش‌های موجود در معاونت مطبوعاتی در دولت دهم بررسی و برنامه‌های جامعی برای مرتفع کردن این چالش‌ها در دولت یازدهم پیش‌بینی شود.
وی افزود: از مهمترین چالش‌های پیش‌روی مطبوعات در شرایط حاضر، کمبود و گرانی کاغذ است و همین مسئله در استقلال اقتصادی آنها تأثیر گذاشته است.
محکی بیان داشت: ادامه‌دار بودن معضل گرانی و کمبود کاغذ با افزایش قیمت تمام شده مطبوعات همراه بوده است که همین مسئله در نهایت منجر به بالا رفتن قیمت تک‌فروشی مطبوعات شده که نتیجه آن ریزش مخاطب بوده است.
محکی یادآور شد: مشکلی که از سال گذشته مطبوعات با آن روبرو بودند و هنوز هم مرتفع نشده، گرانی و کمبود کاغذ است، این امر تاثیرات منفی خود را بر مطبوعات گذاشته است.
بیژن مقدم، مدیرمسئول روزنامه جام جم نیز با بیان اینکه مشکل گرانی کاغذ هنوز حل نشده، گفت: هم‌اکنون قیمت کاغذ 3برابر گذشته شده است.
مقدم اظهارداشت: مشکلی که از سال گذشته مطبوعات با آن روبرو بودند و هنوز هم مرتفع نشده، گرانی و کمبود کاغذ است، این امر تاثیرات منفی خود را بر مطبوعات گذاشته است.
مدیرمسئول روزنامه جام‌جم ادامه داد: مطبوعات در پی گرانی کاغذ مجبور به کاهش تیراژ، کم‌کردن صفحات و یا گران کردن قیمت‌ها شدند.
وی با بیان اینکه مطبوعات در حوزه اقتصادی با مشکل روبرو هستند، بیان داشت: این امر به عنوان آسیب در مطبوعات مطرح است.
وی یادآور شد: اگر به یک سال و نیم قبل بازگردیم، مشاهده می‌کنیم که در آن زمان که وضعیت مطبوعات نسبت به زمان حال بهتر بود، بازهم پایین بودن تیراژ مطبوعات به عنوان مشکل مطرح می‌شد، این درحالی است که هم‌اکنون مشکل گرانی کاغذ همچنان باقی است و همین امر بر مشکل مطبوعات افزوده است.
مقدم ادامه داد: به طور قطع می‌توان گفت که هم اکنون قیمت کاغذ 3 برابر گذشته شده است.
این فعال رسانه‌ای اضافه کرد: مشکلات اقتصادی روزنامه‌ها به قوّت خود باقی است به طور مثال می‌توان به روزنامه‌هایی اشاره کرد که فقط دارای 5 هزار تیراژ هستند، با توجه به اینکه تهران دارای یک هزار دکه روزنامه فروشی است، برهمین اساس برای روزنامه‌ای با 5 هزار تیراژ ، می‌توان گفت سهم هر دکه فقط 5 روزنامه خواهد بود.
در ادامه سید جلال یحیی‌زاده، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم، با اعلام هشدار نسبت به خطر تعطیلی روزنامه‌های مستقل بیان کرد: گرانی کاغذ بدتر از گرانی نان است.
یحیی‌زاده درباره مشکل گرانی کاغذ در کشور گفت: اگرچه نان در کشور ما به عنوان برکت دانسته می‌شود و در سفره مردم قداست دارد، اما با یک نگاه فرهنگی می‌توان به این نتیجه رسید که گرانی کاغذ بدتر از گرانی نان است.
وی افزود: ارزانی کاغذ، در دسترس بودن و جلوگیری از افزایش قیمت آن، کمتر از اهمیت مساله نان نیست زیرا در اینجا، مساله بعد معنوی پیدا می‌کند چراکه نخبگان، اهل فرهنگ، اصحاب رسانه و آنها که به دنبال جریان صحیح اطلاع رسانی هستند، با آن سر و کار دارند و در صورت هرگونه مشکلی در این عرصه، مخاطب دست خالی می‌ماند.
در پی تداوم معضل گرانی و کمبود کاغذ طی ماه‌های اخیر شاهد کاهش تیراژ، کاهش صفحات و گرانی روزنامه‌ها و مطبوعات کشور شدیم و در مواردی نیز با تعطیلی روزنامه‌های داخلی روبرو شدیم.
رضا شکیبایی، رئیس شورای سیاستگذاری روزنامه‌ی «وطن امروز» از منتشر نشدن این روزنامه از اول مردادماه امسال خبر داد.
شکیبایی مشکل مالی را دلیل تعطیل شدن این روزنامه دانست و اظهار داشت: این موضوع نتیجه چند ماه اقدام و تلاش است که در نهایت، به گرفتن این تصمیم منجر شد. متأسفانه ما در تأمین هزینه‌های روزنامه ناتوان شده‌ایم و چاره‌ای به جز تعطیلی نداریم.
وی در پاسخ به اینکه آیا کاهش تیراژ و تعداد صفحات نمی‌توانست به بقای روزنامه کمک کند؟ گفت: میزان این کاهش‌ها عملا به اندازه‌ای نیست که بتواند در تغییر شرایط ما تأثیر بگذارد و مشکل ما را حل کند.
دبیر شورای سیاستگذاری روزنامه‌ی «وطن امروز» با اشاره به مبلغ یارانه‌های دریافتی از وزارت ارشاد، بیان کرد: مقدار یارانه بسیار ناچیز بوده، به‌طوری که در دخل و خرج ما حساب نمی‌شد.
البته سال گذشته نیز بسیاری از روزنامه‌ها به‌دلیل مشکلات ناشی از گرانی کاغذ و بالا رفتن هزینه‌ها، ناچار به گران کردن قیمت روزنامه یا کاهش تیراژ و تعداد صفحات خود شدند؛ اما روزنامه‌ی «وطن امروز» نخستین روزنامه‌ای است که بنابر اعلام، به‌دلیل مشکلات اقتصادی منتشر نمی‌شود.
رشد فرهنگ رسانه‌ای می‌تواند با دوام مطبوعات، تداوم یابد، بی توجهی به رفع معضلات و محدودیت‌های مطبوعات و رسانه‌های کشور این بار با تعطیلی یک روزنامه همراه بود اما تضمینی نیست که این روند ادامه نداشته باشد.
منبع: فارس