برنامه مناظره تلویزیونی این هفته شبکه اول سیما با عنوان «بررسی وضعیت مطبوعات در ایران» با حضور محمدکاظم انبارلویی سردبیر روزنامه رسالت، محمدرضا راه‌چمنی صاحب‌امتیاز روزنامه اسرار و دبیر حزب وحدت و همکاری ملی، سیدمحمد صفی‌زاده مدیر مسئول روزنامه ابرار، مصطفی کواکبیان مدیر مسئول روزنامه مردمسالاری، سیدنظامالدین موسوی مدیر عامل خبرگزاری فارس در غیاب محمدجعفر محمدزاده، عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت و معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد دقایقی پیش آغاز شد.
مرتضی حیدری که اجرای برنامه را برعهده داشت، گفت رسانه‌های آزاد به ویژه مطبوعات از جمله ارکان دموکراسی در جوامع و از جمله شاخص‌های کلیدی توسعه یافتگی هستند. ما امروز می‌خواهیم با نگاه به مطبوعات یک آسیب‌شناسی در عرصه‌های مختلف داشته باشیم.
وی افزود: ظرفیت‌های قانونی برای فعالیت مطبوعات در ایران مناسب است، طبق اصل 24 قانون اساسی نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر اینکه خلاف قانون اساسی باشد، بنابراین قانون اساسی در بالاترین سطح بالاترین آزادی را برای مطبوعات دیده است. در جامعه ما بیش از 10 میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاه، دانشجو و استاد وجود دارد که با وجود این ظرفیت قانونی و این جامعه تحصیل‌کرده باید دید میزان مطبوعات از نظر تنوع و تکثر و بویژه شمارگان مناسب است یا خیر اگر نیست چرا؟ در فاز نخست به آسیب‌شناسی خواهیم پرداخت و در ادامه راهکارها را ادامه می‌دهیم.
در ادامه این برنامه مستندی شامل گزیده‌ای از سریال‌های تاریخی ایران همچون «هزاردستان» که وقایعی از تاریخ مطبوعات ایران را نشان می‌داد پخش شد.
انبارلویی: 2350 شبهه ناظر به دین، فرهنگ و اتحاد ملی در فاصله سال‌های 77 تا 88 احصا شده است
محمدکاظم انبارلویی، سردبیر روزنامه رسالت و دبیر حزب موتلفه اسلامی در وقت تعیین شده گفت: مطبوعات، احزاب و دانشگاه‌ها سه پدیده مدرن هستند که طی صد سال اخیر به ایران وارد شده است و سه دوره مشروطه، ملی و انقلاب اسلامی را طی کرده و در این دوران‌ها نقش‌آفرینی کرده‌اند.
وی با بیان این مطلب که خاستگاه این سه پدیده مدرنیته است گفت: جریان مدرنیته در مطبوعات به دنبال بازگشت استبداد و استعمار است که در عصر مشروطه و ملی به توفلیقاتی دست پیدا کرد، اما در جریان انقلاب اسلامی چون رهبری نهضت خود یک رسانه بود این توفیق را نیافت.
انبارلویی اولین هدف جریان مدرنیته مخرب در مطبوعات را مبارزه با دین و فرهنگ ملی و مذهبی مردم عنوان کرد و گفت: در اصل 24 قانون اساسی گفته می‌شود، مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر اینکه مخل قانون اساسی سخن گویند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که سخن گفتن مخل قانون سابقه داشته است که در قانون اساسی به آن اشاره شده است.
وی گفت: در یک گزارش تحقیقی که حوزه علمیه قم منتشر کرد و توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه انجام شده بود، کارنامه مطبوعات از سال 77 تا 88 بررسی شده است، این گزارش نشان داد که مجموعه شبهات ناظر به دین، فرهنگ و اتحاد ملی در مطبوعات طی این سال‌ها منتشر شده است، این موارد در حدود 2350 شبهه بوده است، همچنین در این گزارش گزارش مشخص شد که نشریه‌ای که توسط معاونت مدیرکل داخلی مطبوعات آن زمان منتشر می‌شد، در 4 سال اول با 66 شبهه در جایگاه دوم و در چهار سال دوم با 252 شبهه در جایگاه اول قرار داشته است.
انبارلویی تصریح کرد: حساب مطبوعاتی که طرفدار نظام و مردم هستند مشخص است، اما ما در اینجا جمع شده‌ایم تا بررسی کنیم که این آسیبها را چگونه می‌توان برطرف کرد؟ حداقل در این دولت که برخی از این افراد لباس اعتدال پوشیده و برخی دیگر که یک دهه قبل در ایران قلم می زدند، اکنون در خارج از کشور علیه ایران قلم می‌زنند.
وی در پایان وقت خود گفت: چالش اصلی ما چالش با مدرنیته که از مظاهر اصلی سکولاریسم است می‌باشد،که هیچ سنخیتی با انقلاب ندارد.
محمدرضا راه‌چمنی نیز ضمن تبریک هفته دولت با اشاره به مناظره هفته گذشته که درباره احزاب در ایران برگزار شد گفت: ای کاش در مناظره هفته گذشته کارشناسان به یک جمع‌بندی مناسبی می‌رسیدند که موانع رشد احزاب چیست تا حداقل در مجلس قوانین لازم تدوین شود، متاسفانه این مناظره ناقص بود امیدوارم مناظره دیگری برای احزاب برگزار شود تا از این جلسات به نتیجه برسیم.
وی با اشاره به اینکه سمت وی به اشتباه دبیر کل حزب همبستگی عنوان شد گفت: من دبیر کل حزب وحدت و همکاری ملی و صاحب امتیاز روزنامه اسرار هستم.
راه‌چمنی افزود: دوستان گفتند که مطبوعات رکن چهارم دموکراسی هستند، اما یک رکن دیگر نیز به آن اضافه شده است و آن آزادی‌های مدنی و نهادهای مدنی است. در بحث آزادی مطبوعات در اصل 24 قانون اساسی گفته شده است که مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر اینکه مخل قانون اساسی باشد.
وی افزود: براساس بند دوم اصل سوم قانون اساسی ارتقای آگاهی‌های عمومی جامعه جزو حقوق مردم است که دولت موظف است از طریق مطبوعات آن را انجام دهد. وظیفه دیگر مطبوعات نیز بازگویی مشکلات مردم است. مطبوعات سخنگو و چشم مردم هستند و مطالبات و انتظارات مردم را از طریق درج در روزنامهها نمایندگی می‌کنند.
راه‌چمنی ادامه داد: همچنین تبیین اهداف قانون اساسی و ترویج ارزش‌های دینی و اسلامی از دیگر وظایف مطبوعات است و هیچگاه چنین موردی وجود نداشته که مطبوعات در داخل کشور به دنبال بازگشت رژیم سابق باشند.
وی گفت: طبق مقام معظم رهبری مطبوعات به سه دسته تقسیم می‌شوند، مطبوعات درون نظام، که دفاع‌کننده از نظام هستند و از درون نظام مجوز می‌گیرند. این مطبوعات می‌خواهند در درون کشور فعالیت کنند، بنابراین لازم است بین حقوق مطبوعات و حدود مطبوعات یک نسبتی برقرار شود. هیئت نظارت و دادگاه‌های مختلف وجود دارند که در چارچوب قانون می‌توانند به مطبوعات رسیدگی کنند.
صفی‌زاده: یارانه‌ها را به مطبوعات آزاد قطره‌چکانی دادند
محمد صفی‌زاده، مدیر عامل مؤسسه ابرار، در ادامه این بخش به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. وی در ابتدا گفت: تعریف مطبوعات برای ملت بزرگ ایران و بینندگان مشخص است. در گزارشی که سیما پخش کرد، به نکات مختلفی چون تیراژ مطبوعات و کمبودهای موجود در این حوزه اشاره شد، اما به محدودیت‌هایی که در هشت سال گذشته به ویژه در دولت‌های نهم و دهم برای مطبوعات پیش نیامد، ذکر نشد.
مدیر عامل مؤسسه ابرار افزود: مطبوعاتی که طی این سال‌ها با حمایت دولت یک‌شبه مجوز گرفتند، حتماً از وضعیت مالی بالایی برخوردارند که حمایت بی‌چون و چرای دولت را نیز دارا هستند، اما در این روزنامهها نظرات مردم درج نمی‌شود و وقایع خلاف واقع نشان داده می‌شود. آنچه که دولتی‌ها القاء می‌کنند، در این روزنامهها منعکس می‌شود. در این میان کسانی که وابستگی حزبی و جناحی نداشتند، جایی نداشتند. حتی مطبوعات آزاد از داشتن آگهی دولتی محروم بودند و یارانه‌ها قطره‌چکانی به آنها پرداخت می‌شد، نه براساس ضوابط.
وی ادامه داد: مردم تیراژ مطبوعاتی دولتی را می‌بینند که در آخر روز روی کیوسک‌های روزنامه‌فروشی روی هم چیده شده است، اما روزنامه‌های آزاد که اشکالات دولت را درج می‌کردند، در اولین ساعات به فروش می‌رفتند؛ چرا که مردم در این روزنامهها با آمار صحیح مواجه می‌شدند. در این مناظره گفته شد که مطبوعات 100 سال است که وارد کشور شده است، من می‌خواهم بگویم که مطبوعات امر وارداتی نیست.
وی در ادامه به سخنان انبارلویی اشاره کرد که گفته بود حضرت امام(ره) صدای رسای انقلاب را به دنیا رساندند، افزود: امام(ره) هم در این راه از روزنامهها استفاده کردند. در جریان انقلاب در سال57 روزنامه‌نگارانی بودند که با اعتصاب علیه رژیم به پیشبرد انقلاب کمک می‌کردند. علاوه بر این در جنگ و تحریم‌ها نیز مطبوعات مستقل و آزاد نقش مؤثری داشتند که توانستند با انعکاس وقایع و دفاع از نظام مردم را امیدوار کنند؛ به همین خاطر نباید نقش مطبوعات را در این زمینه نادیده گرفت.
صفی‌زاده با اشاره به سخنان یکی از حاضران در مناظره مبنی بر گمانه‌زنی‌های مطبوعات گفت: وقتی وزیری در داخل هواپیما عزل می‌شود و روزنامهای قبل از اعلام دولت آن را بیان می‌کند، نباید گفت که این روزنامه به گمانه‌زنی پرداخته است. اینها وقایعی است که می‌خواستند از کانال شخصی خودشان و از طریق روزنامه‌های دولتی اعلام و درج کنند، اما روزنامه‌نگاران زودتر متوجه شدند و آن را منعکس کردند. هرگونه وابستگی یک نوع تعلقاتی را به همراه دارد و نمی‌گذارد وقایع را آنطور که اتفاق افتاده درج کنند. همین امر بی‌اعتمادی و سپس تیراژ پایین روزنامهها را به همراه خواهد داشت.
کواکبیان: هنوز قانون جامعی برای مطبوعات نداریم
در ادامه این مناظره مصطفی کواکبیان، دبیر انجمن روزنامه‌های غیردولتی کشور، سخنان خود را با یادو خاطره شهدای دولت بویژه شهیدان رجایی و باهنر آغاز کرد و گفت: این بزرگواران همیشه به خبرنگاران می‌گفتند که از ما بپرسید که چه میکنیم. حتی بر سر ما فریاد برادرانه بکشید که برای مستضعفین چه کاری انجام داده‌اید.
وی در ادامه به سخنان دیگر حاضران اشاره کرد و با تاکید بر آسیب‌شناسی مطبوعات در این مناظره ادامه داد: سوال مطرح شده از سوی حیدری، مجری مناظره، مبنی بر آسیب‌شناسی وضعیت کنونی مطبوعات است. بهتر است وضعیت فعلی مطبوعات را بررسی کنیم و سپس به موضوعات دیگر بپردازیم. شبهات مطرح شده مسئله فعلی ما نیست.
کواکبیان که دبیری انجمن روزنامه‌های غیر دولتی کشور را برعهده دارد، با بیان اینکه ما تنها حزبی هستیم که هر روز کرکره‌مان بالاست و روزنامه خودمان را داریم به چند مشکل موجود در حوزه مطبوعات اشاره کرد و افزود: در حال حاضر ما قانون جامعی که بتواند همه مطبوعات را پوشش دهد نداریم. در دو برنامه چهارم و پنجم به دولت الزام شده که این قانون را بیاورند. امیدواریم که دولت یازدهم این کار را انجام دهد؛ چرا که خطوط قرمز توهمی در این مدت داشتیم که به صورت فله‌ای 20 تا روزنامه را یکجا تعطیل کردند؛ البته در دوره اخیر قوه قضائیه بهتر عمل کرده است.
وی یادآور شد: علاوه بر این همانطور که نظام سلطه غرب و حمله به سوریه را محکوم میکنیم، باید برخی از مسائل در حوزه مطبوعات مانند ندادن مساوی امکانات به مطبوعات را نیز محکوم کنیم. نکته بعدی اینکه با عدم پاسخگویی دولتمردان به انتقاد مطبوعات مواجه هستیم. دولتمردان معمولاً در برنامه‌ها حاضر می شوند و یک‌طرفه پاسخ می‌دهند، بدون اینکه خبرنگاری از داخل حضور داشته باشد. گاه این مسئولان با خبرنگاران خارجی مصاحبه می‌کنند، اما به خبرنگاران داخلی پاسخ نمی‌دهند.
کواکبیان یادآور شد: مشکل دیگر این است که اکثر مطبوعات دولتی هستند و در این میان غیر دولتی‌ها نمی‌توانند رقابت کنند. روزنامه‌هایی هستند که وابسته به نهاد عمومی، نظامی و دولتی هستند و پول‌هایی می‌گیرند که برای مطبوعات غیردولتی مشکل ایجاد می‌کند. اقتصاد مطبوعات با مشکل جدی مواجه است که از این موارد می‌توان به تورم بیش از 40 درصد و افزایش قیمت کاغذ اشاره کرد که کاهش تیراژ نتیجه آن است.
وی افزود: اگر گفته می‌شود که ما حزب واقعی نداریم باید از مسئولان جرایی آن را بپرسیم که در این سی و چند سال چه کردند این قضیه در خصوص مطبوعات هم صدق می‌کند حقیقت این است که روزنامه‌های منتشر شده در کشور جزء 100 روزنامه پرتیراژ دنیا نیست؛ این در حالی است که در کشور ژاپن روزنامهای با 80 میلیون تیراژ و در همین ترکیه با 10 میلیون تیراژ چاپ می‌شود اما روزنامه‌های ما حتی به دو میلیون هم نمی‌رسد. تحصیل‌کرده‌های ما روزنامهخوان نیستند. موضوع دیگر بداخلاقی و خودسانسوری است که در مطبوعات دیده می‌شود.
موسوی: روزنامه و صندوق؛ مانع اردوکشی خیابانی/ مطبوعات را مانند مردمسالاری بومی کنیم
سیدنظامالدین موسوی دبیر کل انجن روزنامه‌نگاران مسلمان در ادامه برنامه با تشکر از صدا و سیما برای ترتیب دادن مناظرات گفت: روح این مناظره‌ها دستاوردهای خوبی به همراه خواهد داشت و امیدورام ادامه یابد.
وی گفت: دوستان به کلیات بحث اشاره کردند و درباره کارویژه ها و آسیبها عمده نکات را گفتند و چی جدیدی برای بیان نمانده. اما چون انبارلویی اشاره کردند که روزنامه یا حزب از پدیده‌هایی است که از دل مدرنیته بیرون آمده و جزء مقتضیات آن است کاملا درست انا این به آن معنا نیست که هر چه از دل مدرنیته بیرون بیاید مذموم است. بلکه باید به کارویژه‌ها مثبت یا منفی آنها توجه نشان دهیم. مطبوعات هم گاه ممکن است کارویژه مثبت یا منفی داشته باشد. حتی این موضوع درباره جمهوریت یا مردمسالاری هم صادق است که گاه ممکن است کارکرد منفی یا کارکرد مثبت داشته باشد.
دبیر کل انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان گفت: در عرصه سیاست، فرهنگ و اجتماع یکی کاغذ رای و دیگری کاغذ اخبار اهمیت قابل توجه می‌یابد و از ارکان مردمسالاری و جمهوریت به حساب می‌آید. یکی صندوق رای و دیگری روزنامه است. اینها در یک نظام جمهوری باید در کنار هم قرار بگیرند و تا اردوکشی خیابانی صورت نگیرد.
موسوی ادامه داد: رای مال این است که مردم نظرشان را ابراز کنند و روزنامه برای این خاطر است که اطلاع رسانی و شفافیت سیاسی اجتماعی صورت بگیرد. مسئله اینجاست که همانطوری که ما توانستیم مردمسالاری و جمهوریت را بومی کنیم باید مطبوعات را هم در کشور خودمان بومی کنیم. زیرا یکی از کارکردهای مهم مطبوعات امر به معروف و نهی از منکر است.
وی گفت: مطبوعات از زمان مشروطه هم وجود داشته و شیخ فضل‌الله نوری هم دارای روزنامه بوده است. اما آفت اینجاست که عده‌ای از ما می‌خواهیم مطبوعات را با همان گفتمانی که در غرب هست بپذیریم و مورد استفاده قرار دهیم.
موسوی افزود: باید قانون قید و حد مطبوعات ببینیم زیرا حرکت در مسیر قانون باعث ارتقاء مطبوعات و ماندگاری آن می‌شود. و اگر قانون را در نظر نگیریم مطبوعات سعس می‌کنند با قدرتی که به دست می‌آورند دیگر ارکان قانونی را با چالش مواجه کنند. در دوره اصلاحات همین اتفاق رخ داد و مطبوعات نه تنها در زمینه سیاست تخریب‌هایی انجام داد بلکه ارزش‌های اعتقادی مردم را هم زیر سوال برد.
وی ادامه داد: به همین خاطر مقام معظم رهبری در آن دوره فرمودند برخی از روزنامهها به پایگاه‌‌های دشمن تبدیل شده‌اند و ما چند سال بعد دیدیم که عناصر همان روزنامهها در شبکه‌های بی بی سی و رادیو فردا به کار خود ادامه دادند.
انبارلویی: برخی مطبوعات ستون پنجم دشمن هستند
محمدکاظم انبارلویی در ادامه این مناظره به سخنان موسوی مبنی بر تبدیل شدن آنها به پایگاهی برای دشمن اشاره کرد و گفت: دوستان اشاره کردند که مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی محسوب می‌شود اما من می‌گویم که این مطبوعات بعضی اوقات ستون پنجم دشمن به حساب می‌آیند. همان‌گونه که امام در اوایل انقلاب فرمودند بعضی از مطبوعات به دنبال فتنه‌انگیزی هستند و قبل از اینکه مردم به آنها برخورد کنند مسئولان جلوی آنها را بگیرند.
انبارلویی عنوان کرد: امام می‌گفتند مطالب را آزاد بنویسید اما توطئه نکنید، مطبوعات باید در نوشتن آزاد باشند اما در این میان برخی‌ها مقاصد شرق و غرب را دنبال می‌کنند. مقام معظم رهبری هم در زمانی که این مطبوعات ستون پنجم در اوج شرارت‌ها به سر می‌بردند گفتند که این مطبوعات همان کاری را می‌کنند که رادیو و تلویزیون‌های بیگانه در حال انجام دادن هستند. قبول دارم که مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی هستند، اگر این مطبوعات فتنه‌انگیزی کنند ستون پنجم دشمن هستند و باید با آنها برخورد شود.
وی در ادامه کواکبیان را مورد خطاب قرار داد و گفت:با توجه به اصل 24 قانون اساسی وظیفه مطبوعات چیست و چگونه می‌شود که مطبوعات ستون پنجم هستند.
کواکبیان در پاسخ به انبارلویی اظهار کرد: ما هم میگوییم اگر مطبوعات ستون پنجم بودند باید با آنها برخورد شود اما با یک چوب نمی‌توان همه را زد. اما برخورد فلّه‌ای که با مطبوعات صورت گرفته کار خوبی نبود ما باید جدا جدا به مسائل آنها رسیدگی کنیم. ما باید بپذیریم که اگر مطبوعات به وظیفه خود عمل کنند به خیلی‌ها بر می‌خورد. زمانی به اساس نظام، اساس دین، مراجع مسلم تقلید توهین می‌شود که در این مورد قانون مجازات را مشخص کرده است اما اکنون برخی برخوردها سلیقه‌ای است. فلان مسئول تحمل انتقاد ندارد و دستور به توقیف رسانه می‌دهد.
انبارلویی با تذکر به کواکبیان عنوان کرد که هیچ رسانه‌ای به این شکل که برخورد سلیقه‌ای باشد توقیف نشده است.
کواکبیان در ادامه افزود: نمونه این برخوردها سال گذشته با روزنامهای انجام شد که همزمان با سالگرد دفاع مقدس کاریکاتوری را منتشر کرده بود، در این میان نمایندگان بدون آنکه حتی کاریکاتور را دیده باشند نامه‌ای در محکومیت آن امضا کردند و خواستار برخورد قاطع با آن شدند اما در پایان این روزنامه در دادگاه تبرئه شد. ما مخالف برخورد قانونی با مطبوعات نیستیم، اما میگوییم این برخوردها نباید دوگانه باشند. خودمان نیز گاهی دست به خودسانسوری می‌زنیم اما نباید یک چوب برداریم و بالای سر مطبوعات بایستیم.
صفی‌زاده نیز بعد از صحبت‌های کواکبیان با اشاره به مطلبی که حیدری مجری مناظره به عنوان شنیده عنوان کرده بود افزود: من به این گفته شما اعتراض دارم چرا که وقتی ما میگوییم مطبوعات نباید گمانه‌زنی کنند شما هم نباید می‌گفتید که شنیده شده معاون مطبوعاتی قرار است در سمت خود ابقاء شود. باید گفت که ایشان با نفر قبل از خود فرقی نداشته و هر دو همسو با دولت‌های نهم و دهم حرکت می‌کردند.
مدیر عامل مؤسسه ابرار با اشاره به سخنان موسوی در مورد اردوکشی خیابانی و مسائل سیاسی مطبوعات عنوان کرد: آقای موسوی از بحث خارج شدند و بحث را سیاسی کردند، آرای انتخاباتی و الکترونیکی را با مطبوعات هم‌تراز دانستند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: زمانی که از امام و مقام معظم رهبری نقل قول میکنیم باید این نقل قول را به جا استفاده کنیم و معنی ندارد که در تعریف رسانه‌ها به اردوکشی خیابانی برسیم. من به عنوان یک مبارز قبل از انقلاب می‌گویم که درست است که همه رسانه‌های بیگانه با ما عناد و دشمنی دارند اما یادمان نرود که در سال 57 مردم برای شنیدن بیانیه‌های امام به همین رسانه‌ها مراجع می‌کردند اگر امروز هم کسی در این رسانه‌ها حضور پیدا کند و به دفاع از آرمان‌های انقلاب بپردازد نباید به آن حمله کنیم.
راه‌چمنی: قانون خط قرمز ما در بحث مطبوعات است
راه‌چمنی نیز در ادامه این مناظره به خط قرمزها در رسانه‌ها و مطبوعات اشاره کرد و گفت: خط قرمز همه ما در بحث مطبوعات قانون است. قانون حق همه را مشخص کرده و واقعا اگر برخی فکر می‌کنند افراد مسئله‌دار و ستون پنجم در یک سری روزنامه‌های کشور فعالیت می‌کنند به هیئت نظارت بر مطبوعات معرفی کنند تا موضوع بررسی کارشناسی شده و برخورد شود. ما نیاز نداریم چیزی که جایی ثابت نشده را بگوییم و روزنامهها را ستون پنجم دشمن معرفی کنیم. تندروی چیز بدی است و اگر همیشه مشی اعتدال را در پیش بگیریم مسئله‌ای پیش نمی‌آید.
وی تصریح کرد: آقای انبارلویی اگر از چیزی خبر دارند موضوع را به معاون مطبوعاتی بنویسند که در فلان رسانه فلان فردی وجود دارد که به مصلحت نظام نیست، ولی اینکه همه را متهم کنیم درست نیست. بنده حداقل 35 سال کار سیاسی و پارلمانی کرده‌ام و مشی ما همواره در راستای نظام بوده است.
کواکبیان: نتوانسته‌ایم یک رقابت جدی در عرصه مطبوعات ایجاد کنیم
بخش دیگر مناظره به ارائه پرسشی از سوی مجری برنامه و پاسخگویی توسط حاضران در جلسه اختصاص داشت. مرتضی حیدری مجری برنامه مناظره تلویزیونی "بررسی وضعیت مطبوعات در ایران" در ادامه مناظره با اشاره به سخن کواکبیان مبنی بر اینکه مصرف کاغذ یکسال روزنامه‌های ایران به اندازه یک روز برخی روزنامه‌های اروپایی نیست به اظهارنظرهای مشابهی در گذشته اشاره کرد.
وی در ادامه گفت: اما در واقعیت چرا شمارگان روزنامه‌های ما پایین است، آیا مردم ما اهل روزنامه نیستند؟ آیا مطبوعاتی‌ها تلاش برای جذاب شدن روزنامه نمی‌‌کنند؟ آیا دولت نمی‌گذارد روزنامهها موفق باشند؟
مصطفی کواکبیان پس از پرسش حیدری با اشاره به پیش‌بینی خبرگزاری فارس از پیروزی محمود احمدینژاد در انتخابات سال 88 گفت: خبرگزاری فارس این خبر را به نقل از یک روزنامه عبری زبان نقل کرده بود. در حالی که هیچ نهادی به فارس ایراد نگرفت که چرا از یک منبع صهیونیستی استفاده کرده‌اید. همچنین در دولت نهم و دهم هیچکس انتقادی از برخی سخنان که مدعی بودند، اسلام ما باید از نوع ایرانی باشد، نگرفت، آیا این یک شبهه نبود. شخص دیگری نیز برخلاف گفته امام خمینی که فرمودند مجلس در راس همه امور است سخن می‌گفت، ده‌ها شبهه در مبانی امام و رهبری مطرح شد اما هیچکس بر آن خرده نگرفت.
وی با اشاره به پرسش مرتضی حیدری گفت: من اعتقادم این است که نتوانسته‌ایم یک رقابت جدی در عرصه مطبوعات ایجاد کنیم، اگر بحث رقابت باشد باید بر کیفیت کار، استانداردها و مخاطب بیشتر یبفزاییم اما این در حالی است که ما عملاً امکان این رقابت را نداریم.
کواکبیان با اشاره به خبرگزاری فارس گفت: خبرگزاری فارس وابسته به سپاه است، با پول‌های هنگفتی اداره می‌شود. این در حالی است که هزینه‌ای که من می‌خواهم برای روزنامه مردمسالاری خرج کنم، اصلاً رقابت با این بودجه را ندارد. خبرگزاری‌های دیگری نیز برای دولت و سازمان تبلیغات فعالیت می‌کنند، اما من یک روزنامه خصوصی دارم که در کنار 25 روزنامه دیگر نمی‌توانیم رقابت کنیم. چرا که دولتی‌ها دلسوزی بازگشت سرمایه را ندارند، اما روزنامه‌های خصوصی این دلسوزی را دارند.
کواکبیان افزود: وقتی 25 روزنامه قرار است، یک تیتر بزنند و خودسانسوری کنند دیگر فضایی برای رقابت باقی نمی‌ماند. در دولت دهم بخشنامه‌ای صادر شد که بر طبق آن آگهی‌های تبلیغاتی انحصاراً به روزنامه ایران داده شده بود. من که یک روزنامه غیردولتی داشتم با این بخشنامه چه راهی برای پیشرفت پیش رویم قرار داشت.
موسوی: وضعیت ما در اینترنت بهتر از کتاب است
سیدنظامالدین موسوی مدیرعامل خبرگزاری فارس در ادامه این مناظره تلویزیونی در واکنش به سخن کواکبیان گفت: خبرگزاری فارس وابستگی ندارد. این حرفی بود که محمود احمدینژاد آن را بر سر زبان‌ها انداخت.
موسوی با اشاره به فرمایش حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر اینکه «من افتخار می‌کنم یک پاسدار باشم»، ادامه داد: بنده نیز افتخار می‌کنم که پاسدار باشم؛ من یک خبرنگار هستم و از 20 سال قبل شروع به فعالیت کردم.
وی افزود: سپاه پاسداران حافظ منافع انقلاب و نظام است و مطابق قانون اساسی می‌تواند در همه حیطه‌ها ورود پیدا کند. من افتخار اینکه این کسوت را داشته باشم نداشتم. البته ممکن است امکاناتی را دریافت کنم، اما خوشبختانه از مجاری بدنام پول دریافت نمی‌کنم. مانند برخی کسانی که از شهرام جزایری پول گرفتند. این پول ناپاک بهتر بود یا پول سپاه که حافظ منافع نظام است؟.
موسوی با اشاره به این پرسش که چرا تیراژ مطبوعات پایین است گفت: من قصد سرکوفت زدن به رسانه‌ها را ندارم اما وضعیت ما در اینترنت بهتر از کتاب است، در حوزه مکتوب به دلیل تجربه‌های تلخ و عدم تداوم و بی‌اعتمادی برخی از مردم مشکلاتی به وجود آمده است.اعتمادسازی در جذب مردم بسیار مهم است.
وی گفت: یک بخشی از افزایش تیراژ به اعتمادسازی باز می‌گردد. که ما در آن موفق نبوده‌ایم، خبرگزاری فارس جز 70 سایت برتر جهان است.که در سال 86، 3 روز توقیف شد.
انبارلویی: مطبوعات خصوصی یک صدا هستند که از چند بلندگو بخش می‌شوند
محمدکاظم انبارلوئی نیز در ادامه مناظره با یبان این مطلب که در ارتباط با نقد دولت گذشته ده‌ها مقاله نوشته‌ام گفت: 27 سال است که فعالیت مطبوعاتی و رسانه‌ای دارم و نقد منصفانه قدرت در دستور کار ما است.
وی افزود: مطبوعات خصوصی متاسفانه یک صدا هستند که چند بلندگو پخش می‌شوند. برخی از افراد اقرار می‌کنند که گردش اطلاعات تنها از طریق رسانه مکتوب صورت می‌گیرد که این صحت ندارد.
انبارلویی با اشاره به اینکه مطبوعات اعضا و دانشگاه 3 نهاد مدرن هستند که اگر با ورود به ایران با نمادهای اسلامی و بومی تلفیق می‌شدند ما مشکلات موجود را نداشتیم، گفت: در رابطه با شمارگان مکتوب ما مجلات رشد را داریم که با تیراژ 3 میلیونی منتشر می‌شود که هیچگاه در محاسبات محسوب نمی‌شود.
وی افزود: کم بودن شمارگان مطبوعات گاهی به نکات حرفه‌ای جذابیت‌های بصری و ممنوعیت‌هایی که در ایران وجود دارد و روی شمارگان اثر می‌گذارد باز می‌گردد. من این مشکل را انکار نمی‌کنم اما نباید چندان نگران بود. چون گردش اطلاعات مکانیسم‌های دیگری نیز دارد.
مرتضی حیدری در ادامه سخنان انبارلوئی گفت: در آمریکا و اروپا با وجود رشد رسانه‌های مجازی همچنان تیراژ مطبوعات رو به رشد است و گزارش‌ها، تولیدات و تحلیل‌های آن روزنامه یا مجلسه آن را منحصر‌به‌فرد و جذاب می‌کند.
انبارلوئی در اشاره به سخنان حیدری گفت: در این جوامع ارتباطات شفاهی و میان فردی وجود ندارد. در مترو و سایر وسایل نقلیه افراد به مطالعه روزنامه مشغولند.
سیدمحمد صفی‌زاده مدیرمسئول روزنامه ابرار و بنیان‌گزار انجمن صنفی روزنامه‌نگاران با بیان این مطلب که من زمانی قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش بودم گفت: آماری که درباره انتشار مجلات رشد اعلام شد، صحت دارد اما 80 درصد این مجلات اجباری فروش می‌روند. این مجلات به مدارس ارائه می‌شود و مدارس موظف هستند آن را به دانش‌آموزان ارائه کنند. بنابراین تیراژی که در کیوسک‌های مطبوعاتی به فروش می‌رود بیش از 4 درصد نیست.
صفی‌زاده با اشاره به آمار و وضعیت کاغذ در ایران نیز گفت: بهترین کاغذها و گلاسه‌ترین کاغذها در ایران صرف می‌شود، اما بولتن‌هایی است که به اسم مجله در تعریف وزرا و طرح‌هایی نیمه‌تمام که به اسم طرح‌های تمام شده عنوان می‌شوند، با تیراژ وسیع منتشر می‌شود. این صدمه جدی به بیت‌المال وارد می‌کند. در حالی که خود دولت بخشنامه می‌زند که بولتن اختصاصی چاپ نکنید، بولتن‌هایی توسط وزارتخانه‌ها منتشر می‌شود که هیچ یک خوانده نمی‌شوند.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا روزنامهخوان در کشور اندک هستند، گفت: ما خبرنگار و نویسنده حرفه‌ای کم داریم. وقتی خبرنگاری تحلیل می‌کند و آن تحلیل به مذاق مسئول و مدیر خوش نمی‌آید. وقتی انتقاد را بر نمی‌تابند. نمی‌توان انتظار حرفه‌ای بودن داشت. قطعاً تحلیل‌ها، تفسیرها و یادداشت‌های یک روزنامه آن روزنامه را از دیگر روزنامهها متمایز می‌کند. برنامه خبری ساعت 22:30 به دلیل اینکه نگاه دیگری به مسائل دارد و از سانسور کمتر استفاده می‌کند با برنامه‌های دیگر متمایز است.
صفی‌زاده تصریح کرد: من اعتقاد ندارم که روزنامه‌های ما معاند ندارند. مثلا همان فردی که آمد و روزنامه را یک مرتبه توقیف کرد، اشتباهات بسیاری داشته است. آنچنان که در جایی رهبر انقلاب مطرح کردند که این فرد 3 گناه بزرگ مرتکب شده و کاری غیرشرعی را انجام داده است، همان فرد می‌خواهد نظارت داشته باشد. ما می‌توانیم روزنامه پویا داشته باشیم اما بخش خصوصی بدون داشتن پشتوانه مالی چگونه می‌تواند رقابت کند؟. حتی خبر رسانه‌های دولتی اختصاصی است. دولت از مجاری خود خبرها را به روزنامه‌های خود می‌دهد.
وی ادامه داد: یک روزنامه همشهری که باید درد و دل‌ها و مشکلات مردم را روایت کند از یک مدیر خاص آن هم در یک زمان خاص تبلیغ می‌کند.
کواکبیان: روزنامه‌نگاران با مشکلات معیشتی همراه هستند
مصطفی کواکبیان، دبیر انجمن روزنامه‌های غیردولتی کشور، در بخش دوم مناظره، با اشاره به نظرات برخی از فعالان عرصه مطبوعات گفت: برخی همانند آقای حبیبی که هفته گذشته در این برنامه حضور داشتند، می گویند که وقتی مسجد داریم، نیازی به حزب نداریم، این در حالی است که این دو مقوله جدا هستند. هر یک از این دو کارکرد خاص خود را دارند.
وی ادامه داد: اعتقاد داریم که هیچ اشکالی ندارد که شبکه خصوصی تلویزیونی راه‌اندازی شود. چرا باید صدا و سیما یکه‌تاز میدان باشد. همین برنامه بینش وسیع صدا و سیما را نشان می‌دهد، اما بارها ایراد گرفته شده است که چرا مردم ایران باید مخاطب برنامه‌هایی مانند VOA و فارسی‌وان با آن فرهنگ نامطلوب باشند. باید همانطور که به مدیران اعتماد میکنیم، باید به هنرمندان هم اعتماد کنیم. باید از برنامه‌هایی که مطابق قوانین جمهوری اسلامی تولید می‌شود، حمایت کرد، اگر هم غیر از این بود از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام وارد خواهیم شد.
کواکبیان با بیان اینکه انحصارطلبی و تمامیت‌خواهی گاهی همه وجود ما را می‌گیرد، یادآور شد: این گاهی اصلاح‌طلب و اصولگرا را نمی‌شناسد و همه را دربرمی‌گیرد. گاه از سوی جناحی می‌شنویم که فقط ما مدافع رهبری هستیم، فقط ما مدافع نظام هستیم و ... . همه مسئولان این دغدغه را دارند.
همه مسئولان برای اینکه مدیر مسئول شوند باید از 10 فیلتر رد شوند حالا اگر به تعبیر آقای موسوی برخی از این مدیرمسئولان پایگاه دشمن شده‌اند، باید به این اعتراف کرد که فیلتر ما خوب عمل نکرده است. مشکلاتی در حوزه مطبوعات وجود دارد که باعث می‌شود تا روزنامه‌نگار تعریف شخص خاصی را بکنند. اگر روزنامه‌نگار بتواند روی پای خود بایستد چرا باید به این سمت پیش برود.
کواکبیان در ادامه به مشکلات مالی روزنامه‌نگاران و اهالی مطبوعات و وعده‌های انجام نشده مسئولان اشاره کرد و اظهار داشت: احمدینژاد در دولت دهم وعده وام 30 میلیونی به روزنامه‌نگاران داد در حالی که هیچ وقت پرداخت نشد. ما روزنامه‌نگاری را داریم که با 400 هزار تومان ماهیانه زندگی می‌کند. برخی از این روزنامه‌نگاران تنگی معیشت و مشکلات متعددی دارند. این در حالی است که بعضی از رسانه‌ها پول‌های هنگفتی در اختیار دارند.
وی ادامه داد: من خودم جانباز هستم و نمی‌خواستم در صحبت‌هایم به سپاه تعرض کنم تنها هدف از بیان آن این بود که رسانه‌های وابسته به نهادهای دولتی پول‌هایی را در اختیار دارند که مطبوعات آزاد ندارند و به همین خاطر نمی‌توانند رقابت کنند. من به تمامی وزرای ارشاد پیشنهاد کردم که دیداری با مقام معظم رهبری داشته باشیم. رهبر انقلاب باهمه گروه‌ها اعم از شعرا، قاریان، دانشگاهیان و... جلساتی را برگزار می‌کنند. من آرزو به دل ماندم که یک نشستی هم با مدیر مسئولان رسانه‌ها برگزار شود تا مشکلات آنها مطرح شود.
موسوی: "وطن امروز" تعطیل شد، اما هیچ روزنامه اصلاح‌طلبی محدود نشد
سیدنظامالدین موسوی در این بخش با اشاره به مشکلات مالی مطرح شده در حوزه مطبوعات آزاد توسط کواکبیان گفت: من هم حرف دوستان را قبول دارم که مطبوعات مشکلات مالی دارند، اما این نشأت گرفته از بی‌توجهی دستگاه‌ها نیست. صدا و سیما یک دستگاه ملی است و طبق قانون اساسی انحصار دارد، کسانی که قانون را نوشتند، منطقی داشتند که ضابطه انحصاری را برای آن تعیین کردند، اما روزنامهها از این قاعده مستثنی هستند.
وی با انتقاد از سخنان دیگر حاضران در مناظره مبنی بر کمبود بودجه برای مطبوعات آزاد افزود: در مجامع عمومی یک طور از مشکلات مطبوعات صحبت می‌کنند که احساس میکنیم همه بار مشکلات به دوش آنهاست. پیشنهاد می‌کنم که به لیست روزنامه‌هایی که منتشر می‌شود، نگاه کنیم تا ببینیم که چند روزنامه اصولگرا و چه تعداد روزنامه اصلاح‌طلب هستند. طی این مدت اخیر کدام روزنامه اصلاح‌طلب به دلیل مشکلات مالی تعطیل شد.
مدیرمسئول خبرگزاری فارس یادآور شد: این در حالی است که روزنامه «وطن امروز» به دلیل مشکلات کاغذ تعطیل شد و روزنامه «رسالت» به دلیل مشکلات مالی مجبور شد که از تعداد صفحاتش بکاهد. همچنین روزنامه کیهان که یک روزنامه عمومی است و امکانات خوبی راهم در دست دارد مجبور شد به دلیل همین مشکلات باتعداد صفحات کمتری منتشر شود. حالا کدام یک از روزنامه‌هایی که آقایان از آن صحبت می‌کنند دچار وقفه در کار شدند و حتی صفحات آنها کمتر شد. روزنامه اصلاح‌طلبی است که با 36 صفحه منتشر می‌شود، در حالی که هزینه آن نه مسئولان پرداخت می‌کنند و نه دستگاه‌های دولتی می‌پردازند. با وجود این دچار مشکل اساسی نشدند و از یک جایی کسب درآمد می‌کنند.
موسوی اظهار داشت: صحبت از تیراژ کم روزنامهها به میان آمد وقتی یک صدا در 20 قالب با همان تعبیر در روزنامه‌های زنجیره‌ای منتشر می‌شود، طبیعتاً از تعداد آنها هم کاسته می‌شود. نکته دیکر بحث اعتماد و تجربه است مسائلی که انبارلویی مطرح کرد برای این است که دوباره دچار اشتباه نشویم. مباحثی که در این جلسه مطرح می‌شود و رسانه‌هایی که از آنها با عنوان پایگاه دشمن یاد می‌شود. روزنامه‌هایی نیستند که زیر نظر راه‌چمنی و کواکبیان منتشر می‌شوند. اینجا بحث رسانه‌های معتدل نیست، بلکه مقصود رسانه‌های افراطی هستند که در گذشته فعالیت می‌کردند.
موسوی در ادامه به افراط در برخی از روزنامهها در دوره دوم خرداد اشاره رکرد و افزود: به عنوان نمونه اکبر گنجی مقاله تفصیلی‌ای در روزنامه‌های زنجیره‌ای راجع به مبحث اعتدال با عنوان «فقر و مسکنت، نظریه اعتدال» منتشر کرد و آن را به چالش کشید. این مقاله با بدترین نوع ادبیات نوشته شد و در آن به آقایی هاشمی رفسنجانی به عنوان عالیجناب سرخپوش تعبیر شد. در این مقاله اعتدال به چالش کشیده شد، ولی در این میان رسانه‌های انقلاب قصد تخریب کسی را نداشتند.
انبارلویی در ادامه این مناظره با اشاره به نظرات مطرح شده گفت: بحث‌هایی که مطرح کردم نتیجه تلاش‌های مرکز پژوهش‌ها بود گاه مطرح می‌شود که ما در کشور جامعه مدنی، اطلاعات، حزب و دانشگاه نداشتیم اگر اینطور بوده بوعلی‌سینا در کجا پرورش یافته است. باید مدل اسلامی - ایرانی پیدا کنیم و همزمان با آن تلفیق به تلفیقی از اطلاعات مدرن دست یابیم. نکته دوم اینکه در همان تحقیقات که در حوزه علمیه قم انجام شده نشان داده شده است که در 3 سال اخیر حداقل هفت‌بار شبهه‌افکنی در رسانه‌ها ایجاد شده است.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه در همین تحقیقات نشان داده شد که در روزنامه رسالت 14 بار از این نوع شبهه‌افکنی‌ها مطرح شد علاوه بر این مسائلی مطرح می‌شود که تناسبی با قضایای اصلی ندارد. به عنوان مثال در روز 21 مهرماه سال 81 در روزنامه مردمسالاری مقاله‌ای از بهروز خلیلی منتشر شد که در آن عبور از خاتمی و بعد خروج از حاکمیت مطرح شده است.
صفی‌زاده در ادامه این نشست به هیئت‌های اعزامی خبرنگاران همراه دولت و تبعیض‌هایی که در این راستا به وجود آمده است اشاره کرد و گفت: باید در جواب اینکه گفته می‌شود روزنامهها در هیئت‌های اعزامی دولت به مکان‌های سیاحتی، زیارتی و برنامه‌های سیاسی اعزام می‌شوند باید پرسید که از چه روزنامه‌هایی چه تعداد خبرنگار بردند.
وی به وضعیت اقتصادی برخی از روزنامه‌های دولتی اشاره کرد و گفت: اینجا یاد از روزنامه‌های «وطن‌امروز» و «هفت» شد. روزهایی بود که این روزنامهها با 60 صفحه کاغذ گلاسه چاپ می‌شدند در حالی که قیمت کاغذ گلاسه در آن زمان دو برابر قیمت کاغذ معمولی بود. زمانی فعالیت آنها محدود و یا متوقف شد که رئیس دولت دهم مجوز تاسیس دانشگاهی به تخصیص 160 میلیارد تومان اعتبار دریافت کرد. روزی که دولت رفت دید که دیگر نمی‌تواند این میزان برای روزنامه‌هایش خرج کند به همین خاطر این روزنامه تعطیل شد.
کواکبیان: 15 درصد مسئولان فرهنگی ما علوم انسانی خوانده‌اند
بخش دیگر مناظره به پرسش و پاسخ میان حاضران و میهمانان در مناظره اختصاص داشت. صفی‌زاده در این بخش گفت: هیچ روزنامه اقتصادی در ایران مستقل و بدون حمایت از بخش دولتی غیر از ابرار وجود ندارد. همه مطبوعات اقتصادی یا به بخشی از صنعت وابسته اند یا توسط یک وزیر حمایت می‌شوند. تنها ابرار اقتصادی بود که حمایتی از دولت نمی‌گرفت و به همین خاطر نتوانست با دیگر مطبوعات رقابت کند و افت کرد.
وی درباره تیراژ ابرار گفت: مجموعه خانواده ابرار در آغاز فعالیت‌اش 360 هزار تیراژ داشت اما اکنون این خانواده با حدود 120 هزار نسخه منتشر می‌شود. این در حالی است که من یک هفته‌نامه سراغ دارم که باتیراژ 2 هزار نسخه در یک قلم توانسته بود 1 میلیارد و 200 میلیون تومان هزینه از وزارت ارشاد بگیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا یک وزیر را با تمسخر و حرکتی غیراخلاقی با نام یک میوه در رسانه‌تان نام بردید؟ گفت: وقتی رئیس دولت خطاب به مردم او را با یک میوه خوشگلی مانند هلو نام می‌برد ما هم همان حرف را در رسانه‌مان نقل کردیم.
انبارلویی هم در بخش پاسخ به پرسش‌ها گفت: روزنامه رسالت از هیچ حزبی حمایت نمی‌کند و حزب موتلفه‌هم هیچگونه حمایت مالی از آن ندارد. رسالت ارگان کسانی است که هیچ ارگانی ندارند. هزینه رسالت از آگهی‌ها و خرید مردم تامین می‌شود.
سیدنظام موسوی در پاسخ به این پرسش که آیا خبرگزاری فارس حاضر است از تصمیمات سازنده دولت تدبیر و امید حمایت کند؟ گفت: بله ما در کلیات همواره دولت‌ها را حمایت میکنیم، مگر اینکه در مواردی حرکت‌های غیر ارزشی صورت گیرد. مثلا ما در دوره آقای احمدی نژاد هم انتقاد می‌کردم و تنها رسانه‌ای بودیم که به شعار ایرانیت که در دولت راه یافته بود نقد وارد کردیم. در این زمان هم فرقی نمی‌کند اگر انحرافی صورت گیرد ما نقد میکنیم.
کواکبیان در بخش پاسخ ها درباره تیراژ روزنامه مردمسالاری گفت: ما 25 هزار نسخه تیراژ داریم. وی همچنین در انتقاد از دولت پیشین گفت: دولت پیشین با اینکه ادعا می‌کرد از هیچ روزنامهای شکایت نکرده است از من 5 بار شکایت کرد و مرا به دادگاه کشاند. در حالی که هیچ کدام از این دفعات من محکوم نشدم.
در بخش بعدی نوبت به پرسش‌های حاضران رسید. کمالی‌زاده خبرنگار نسیم آنلاین با طرح سؤالی مبنی بر اینکه با توجه به اینکه دولت رسانه‌هایی دارد که از آن تعریف می‌کند، این نکته ناجوانمردانه است وقتی تمامی رسانه‌ها با یک هجمه اقدامات دولت را زیر سؤال ببرند؟ از صفی‌زاده خواست پاسخ دهد.
صفی‌زاده، مدیر مسئول روزنامه ابرار در پاسخ به این سؤال گفت: در دولت نهم و دهم غیر از دو روزنامه که منتقد دولت بودند باید گفت که تمامی روزنامه‌های دیگر مدافع دولت بودند چرا که بنا بر رهنمود مقام معظم رهبری مبنی بر حمایت از دولت حرکت می‌کردند و عدول از این موضوع کار را به قوه قضاییه می‌کشاند.
در ادامه کواکبیان مدیر مسئول روزنامه مردم سالاری در پاسخ به سؤال عاطفه آریان، کارشناس ارشد علوم ارتباطات مبنی بر اینکه مسائل اقتصادی روزنامهها مرتفع شود آیا مشکلی نخواهد بود، ابراز داشت: معتقد نیستم که تنها راه حل مجموعه مشکلات مطبوعات این است که از لحاظ اقتصادی تأمین شود اما این مسئله بر عملکرد مطبوعات تأثیرگذار است. اگر بخواهیم دوره‌های آموزشی حرفه‌ای ایجاد کنیم بدون شک مستلزم فراهم‌سازی امکانات ویژه‌ای نیز هستیم. مشکلات به خود دست‌اندرکاران مطبوعات برمی‌گردد و ببینید اصلاً خود مدیران مسئول چقدر حرفه‌ای انتخاب شده‌اند.
کواکبیان با اعلام اینکه برخی مدیران فنی و مهندسی خوانده‌اند، ابراز داشت: 85 درصد مدیران کشور ما فنی و مهندسی خوانده و 15 درصد علوم انسانی خوانده‌اند، این در حالی است که این امر در اروپا رابطه عکس دارد.
مدیر مسئول روزنامه مردمسالاری در پایان گفت: انتظار داشتیم برخی از آقایان در این مناظره حضور داشتند و پاسخگو می‌شدند، اما برخی دوست دارند که یک طرفه در صدا و سیما صحبت کنند و پاسخگو نباشند.
انبارلویی: نقد آزاد است، اما پاسخ وجود ندارد
بخش نهایی مناظره به گفتوگوی دو نفره اختصاص داشت. در ادامه مناظره محمد کاظم انبارلویی سردبیر روزنامه رسالت و مصطفی کواکبیان مدیر مسئول روزنامه مردمسالاری به مناظره دو نفره آمدند که در آن به سوال اینکه چرا مطبوعاتی در ایران تولید نمی‌کنیم که مردم آن را خرید کنند، پاسخ دادند.
انبارلویی گفت: با پیشرفت علوم ارتباط تشویق به خرید روزنامه کمتر شده است و حدود ساعت 10، 11 شب اخبار را دارند و اینکه فردا کسی برود روزنامهای بگیرد نیست. بحث اقتصاد خانواده است که در آن روزنامه در سبد خانواده قرار ندارد و در هر خانه‌ای کامپیوتر وجود دارد که بسیار راحت در هر ساعتی حتی روزنامه خارج از کشور را نیز مطالعه می‌کنند.
مصطفی کواکبیان در ادامه گفت: همانند این کامپیوتر در پاکستان و کشورهای همسایه وجود دارد با این تفاوت که آنها نیز این روزنامهها را خریداری می‌کنند؟ در سال 1253 حدود 180 سال قبل کاغذ اخبار که ترجمه نیوز پی‌پر بود در ایران آمد و این بدان معناست که حدود 100 سال است ما روزنامه داریم. اما واقعیت این است که علی‌رغم اینکه رشد و رکودهایی داشتیم اما الان وضعیت مناسبی نداریم. بلکه باید حرف‌هایی را تجلی بدهم که انگیزشی برای طرف ایجاد کند که از کامپیوتر خود دست بکشد و روزنامه بخرد.
کواکبیان اضافه کرد: ما در تاریخ معاصر خود مطبوعاتی داریم که توانستند نخست‌وزیرهایی را نیز عوض کنند و ما نباید جایگاه مطبوعات را ساده بگیریم.
دبیر انجمن روزنامه‌های غیردولتی عامل دوم عدم خرید روزنامه از سوی مخاطبان را بی‌توجهی خود مسئولان دانست و گفت: محمود احمدینژاد رئیس جمهور سابق کشورمان در حالی با خبرگزاری‌های خارجی مصاحبه می‌کند که حاضر نیست با خبرنگار ایرانی 5 دقیقه زمان بدهد و با او صحبت کند.
وی با بیان اینکه قانون مچ‌گیری نباید وجود داشته باشد، گفت: ما باید نگاه محبت‌آمیز داشته باشیم و اگر مطبوعات را آزاد بگذاریم اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی به وجود نمی‌آمد و یکی از جنبه‌هایی که مطبوعات می‌تواند داشته باشد این است که چشم و گوش جامعه باشد و اخبار را با امانتداری و صحت و صداقت در جامعه منتشر کند و اگر به ما اجازه بدهند بسیاری از مفاسد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را معرفی میکنیم که این کار در صورت آزادی بیان اعلام می‌شود و خود مقام معظم رهبری فرمودند که باید کرسی‌های آزاد‌اندیشی برگزار شود. زیرا در صورت آزادی بیان است که می‌شود موضوعات را بیان کرد.
انبارلویی در ادامه به مسئله بودجه دولت و نهادهای وابسته به آن اشاره کرد و گفت: دولت‌ها بودجه‌ای را به عنوان یارانه به روزنامهها اختصاص می‌دهند و نیز بودجه‌ای به وزارتخانه‌ها اختصاص داده‌اند که برای محدود کردن اطلاعات خبرنگاران هزینه می‌شود و این هزینه‌ای که دولت برای نظارت و محدود کردن اطلاعات مصرف می‌کند پارادوکس ایجاد می‌کند.
وی افزود: من در 10 سال اخیر بیشترین انتقادها را در حوزه اقتصادی برنامه بودجه نکاتی رامطرح کردم که هیچ اطلاعاتی به ما نمی‌دادند. یعنی منعی برای خبرنگاران حرفه‌ای وجود ندارد و اگر هم باشد می‌تواند از آن عبور کند.
سردبیر روزنامه رسالت با اشاره به نقد خود به وزارت کشور دولت خاتمی یادآور شد که در جلسات کارگروه توسعه سیاسی در هیئت دولت که بحث‌های محرمانه‌ای بود به آنها ایراداتی را وارد کردیم که سرمقاله هم دادیم اما پاسخی به ما داده نشد که یکی از مشکلات ما این است که پاسخی به ما داده نمی‌شود. اما اینکه اجازه ندهند ما آنها را نقد کنیم چنین چیزی وجود ندارد.
انبارلویی با بیان اینکه نظام مانع نقد هیچ کسی نیست گفت: آن فشاری که وجود دارد همان فشار قانون مطبوعات است که وجود دارد. در حال حاضر 100 نفر آدم را می‌توانیم نام ببریم که در دوران دوم خرداد مطلب می‌نوشتند اما در نقد دین و اهانت به مقدسات می‌نوشتند و شما ساکت بودید و خطاب به کواکبیان گفت شما که از من دیندارتر هستید چرا سکوت کردید و چیزی نمی‌نوشتید.
کواکبیان گفت: بسیاری از دست‌اندرکاران پاسخگو نیستند مثلا در 13 آذر 91، 23 مدیر مسئول مجبور شدیم تا نامه سرگشاده از معضلات کاغذ و مشکلات مطبوعات به محمود احمدینژاد نوشتیم که انتظار داشتیم توجهی به مطبوعات و نامه ما شود که نشد و یکی از آقایان گفت همانطور که مطبوعات آزادند که بنویسند ما هم آزادیم که جواب ندهیم.
کواکبیان: جای گفت‌وگو حدیث‌نفس میکنیم
وی افزود: ما به جای دیالوگ عادت کرده‌ایم به منولوگ. واقعا اگر ما به مطبوعات اجازه بدهیم که فرهنگ نقادی بالا باشد مشکلی به وجود نمی‌آمد. اتفاقا نهادهای رسمی قانونی گاهی سکوت می‌کنند اما نهادهای فشاری وجود دارد که نظرات خود را اعمال می‌کنند.
انبارلویی در تکذیب فشار آوردن نهادها بر مطبوعات گفت: من شخصا ده‌ها نقد درباره دولت خاتمی و احمدینژاد نوشتم اما هیچ برخوردی نشد. در قانون مطبوعات نباید اهانت، تهمت و دروغ گفت و اگر گفته شود می‌شود از شما شکایت کرد.
کواکبیان در ادامه خاطرنشان کرد: در دولت احمدینژاد شرکت سایپا که شرکت دولتی است ما تیتری زدیم که در زمان یکی از مدیرعامل‌ها از بودجه شهرداری 300 میلیارد تومان هزینه شد که از شکایت‌های اولیه دولت از بوده است. که می‌خواهم بگویم بسیاری از ما نقل قول می‌کنند.
انبارلویی گفت: در طراحی پیام که کم می‌آوریم یکسری افراد را متهم میکنیم شما که تحصیل‌کرده هستید و می‌توانید با استفاده از دانش خود روزنامه داشته باشید می‌توانید چالش و نقدهایی را مطرح کنید و مشکل شما یک صدا در چند بلندگو است.
وی با بیان اینکه ژاپن 11 میلیون تیراژ دارد، گفت: علاوه بر موضوع اثرگذاری تیراژ نیز از مسائل تاثیرگذار است و مخاطبان ما مخاطبان خاص نخبگان هستند. ما دغدغه نقد درست و صدق در خبر و گفتار داریم و می‌خواهیم به نظام کمک کنیم.
انبارلویی: بازگشت به رسانه‌های دولت اصلاحات، تهدیدی برای اقتدار و امنیت ملی
مصطفی کواکبیان با اشاره به گزارشی که درباره اتفاق روز 22 بهمن در قم در مجلس خوانده شد، گفت: چرا برخی باید کفن‌پوش مقابل روزنامه رسالت حرکت کنند، البته ما یک ساختار گروهی و سیستم حکومتی داریم که مبرا از این جریانات است اما برخی نهادها خلاف قانون عمل می‌کنند.
وی افزود: چرا همان کفن‌پوشان راه قانونی را نمی‌روند. بسیاری از مطبوعات حرفه‌ای ما که علاقه‌مند به نظام هستند وقتی می‌خواهیم که گزارشی تهیه کنند، پرهیز می‌کنند و می‌گویند ما به دردسر خواهیم افتاد، اما در حالی که حرفه آنها اطلاع‌رسانی به مردم است.
دبیرکل حزب مردم سالاری ادامه داد: بیایید در دولت جدید که دولت اعتدال نام گرفته است بر سر یک مرز و منشور اخلاقی توافق کنیم و در حوزه مسائل قانونی عرصه را باز بگذاریم، تا بهتر بتوان مشکلات مردم را در مطبوعات بیان کرد. اگر مشکلی وجود داشت آن را نقد کنیم تا به یک نتیجه برسیم.
مدیر مسئول روزنامه مردم سالاری با اشاره به راهکارهایی که دولت می‌تواند با استفاده از آنها مطبوعات را به لحاظ کیفی رشد دهد گفت: دولت احمدینژاد لایحه جامع اطلاع‌رسانی را به مراحل آخر رساند. تنها امضای آن باقی مانده بود که امضا نشد. یکی از کارهای اساسی این است که این لایحه را به مجلس بفرستیم و منطبق با فضای امروز که یک فضای سایبری، مجازی و اینترنتی است و با فضای سال‌های نخست انقلاب تفاوت پیدا کرده است، قانونی را طراحی کنیم که حکم قانون مطبوعات را داشته باشد.
کواکبیان با بیان این مطلب که انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را باید احیا کنیم، گفت: یکسری از دوستان نیز انجمن جدیدی را پس از تعطیلی این انجمن راه‌اندازی کردند که پیشنهاد من این است که به مانند خانه سینما این دو را نیز با هم جمع کنیم، تا با سازوکار مناسب و اساسنامه جدید، ترتیبی اتخاذ شود که دیگر دو مدعی در عرصه انجمن روزنامه‌نگاری نداشته باشیم.
وی همچنین با اشاره به اینکه نکته که شرکت‌های هواپیمایی اجازه خرید بعضی از روزنامهها از جمله روزنامه مردمسالاری را ندارند گفت:چرا باید اینگونه باشد. باید به گونه ای عمل کنیم که همه روزنامهها روی میز مدیران اجرایی قرار گیرد. ما مشکل جدی در عرصه مطبوعات نداریم. تنها باید توافق‌هایی داشته باشیم.
محمدکاظم انبارلویی سردبیر روزنامه رسالت نیز در ادامه سخنان کواکبیان گفت: شرکت‌های هواپیمایی در خرید روزنامهها مطابق سلیقه خود عمل می‌کنند و اجباری در کار نیست.
وی همچنین با اشاره راهکارهایی برای فعالیت دولت جدید در عرصه مطبوعات گفت: دولت باید با یک رویکرد معطوف به وحدت ملی پا به عرصه حاکمیت گذاشته و ادبیاتی از گفت‌وگو را در جامعه ما بوجود آورد که با ادبیات گفت‌وگو در زمان دولت خاتمی متفاوت باشد.
ادبیات همگرایی در جامعه باید حاکم شود
انبارلویی همچنین با اشاره به تائید صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت در مجلس گفت: علت اینکه مجلس در صلاحیت برخی از وزرا حرف داشت این است که ما در چینش ادبیات جدید در دولت جدید به سمت همگرایی برویم و به گفته آقای روحانی شرایطی را که در سال 88 داشتیم فراموش کنیم. اما گاهی اعمال آقای روحانی ناظر به این است که نمی‌گذارد این حوادث فراموش شود. اگر این ادبیات را در کشور حاکم کنیم بر فضای رسانه‌ها نیز اثرگذار خواهیم بود.
وی ادامه داد: من خوف این را دارم که رسانه‌های دولتی ما که اکنون در حال انتقال نیروهای هستند به رسانه‌های دولت اصلاحات بازگردند. یک سری از نیروهای رسانه‌های آن زمان اکنون از ایران فرار کرده و در رادیوها و رسانه‌های بیگانه‌ای چون رادیو زمانه.بیبی‌سی و صدا آمریکا مشغول به فعالیت هستند. آنهایی هم که مانده‌اند به این رسانه‌ها رفته‌اند که حضور آنها به ادبیات گفت‌وگو و احیای اقتدار ملی و امنیت ملی آسیب می‌رساند. امیدوارم آقای روحانی در ساماندهی رسانه‌های دولتی این مهم را مدنظر داشته باشند.
کواکبیان: دولت جدید ادبیات دولت خاتمی و احمدینژاد را نداشته باشد
کواکبیان در ادامه سخنان انبارلوئی گفت: دولت جدید نه باید ادبیات دولت خاتمی را داشته باشد و نه ادبیات دولت احمدینژاد را بلکه ادبیات خود را باید داشته باشد.
وی از غیبت محمدزاده معاون مطبوعاتی ارشاد در این مناظره انتقاد کرد و گفت: یکسری از معاونان مطبوعاتی در این 8 سال حضور داشتند که بدترین دوره را برای ما رقم زدند. بارها با منزل تماس گرفته و تخلفاتی را مطرح می‌کردند که خلاف قانون نبود اما در 3 سال اخیر وضعیتی متفاوت‌تر با 5 سال گذشته را شاهد بودیم و برخورد ارشاد با مطبوعات بهتر شده بود.
وی در پایان هم‌نشینی‌ها و هم‌اندیشی‌ها و جلسات مشترک میان اهالی مطبوعات در طیف‌های مختلف را موثر در ارتقا تنوع و کیفیت مطبوعات دانست.